راه بی راهی است ...

ای برادر حق جوی ، اگر کسی با اعتراض خود تو را از راه منحرف کند و از تو بخواهد که در سخن از اسرار الهی ، دلیل و برهان بیان کنی ، از وی دوری کن ؛ و در پاسخ به او بگو : " دلیل شیرینی شهد و هم بستری و امثال آن چیست ؟از ماهیت انها آگاهم کن؟. " ناچار خواهد گفت :"این علم ، به ذوق حاصل می شود و در محدوده ی دلیل نمیگنجد. " به وی بگو : " بحث از اسرار الهی هم ، مانند آن هاست." 
محی الدین ‫#‏ابن_عربی‬ ؛ کتاب تدبیرات الالهیة فی اصلاح مملکة الانسانیة

.

باب دوم ...

یکی از مباحثی که در جمهوری افلاطون پیرامون آن بحث می شود عدل و ظلم است ، که هرچه تلاش می شود تا به ذات و کنه ایده های مذکور برسند راه به جایی نمیبرند اما خیلی هم بیراهه نمی روند چرا که به اثر گذاری هر یک از مضامین مذکور می پردازند و بر سر این بحث میکنند که اگر عدل خوب است پس چرا بعضاً در مواردی نتایجی عکس به دنبال دارد ، چرا در مواقعی انسانها را به زحمت می اندازد و یا به نحوی پرداختن به عدل نتایجی ورای انتظار آدمی را در پی دارد .

محدوده ی بحث شاید به اینجا ختم نشود و برای کسب اطلاعات بیشتر دامنه ی پژوهش خود را گسترش دهیم به نحوی که اینبار خوبی را تعریف کنیم و شاید در کنار آن و یا در مقابلش ! نمیدانیم بدی را مورد کنکاش قرار دهیم ، در جمهوری افلاطون آنچه که برداشت می شود ظاهراً دال بر این است که خوبی و یا عدل ، عاری از هرگونه زحمت و مشقت است و یا می شود اینطور گفت که در مباحثه عدل و خوبی را به گونه ای تعریف میکنند که نتیجه اش مادام مثبت باشد ! حال به هر جهتی ؛ ولی لزوماً اینطور نخواهد بود ، ایرادی که در مناظره میگیرند و به جد صحیح است اینست که پرداختن به عدل و خوبی را عاری از هرگونه ظلم و بدی می پندارند ولی در عوض نتیجه ای که انتظار دارند روی نخواهد داد حتی در زمانی که حکم به عدل و داد داده می شود شاید عادلانه نباشد ! بگذارید با مثالی پیش برویم ، فرض میکنیم خاری در دست کودکی فرورفته و پدر از این واقعه آگاه است ، یعنی میداند که خار در دست فرزندش ایجاد درد میکند و باید راه حلی برای آن پیدا کند ، پدر آگاه است که باخارج کردن خار از دست کودک میتواند او را از وجود آن خار رهایی دهد و بر دردش فائق آید و این رویداد "خوبی" خواهد بود که فرزند بهبودی ابتدایی خود را به دست خواهد اورد . اما اینجا مسئله ای که رخ نمایان میکند اینست ، به هنگام خارج کردن خار از دست کودک آیا کودک با درد مضاعفی روبرو نخواهد شد ؟ پاسخ علی القاعده مثبت است و آیا با خونریزی همراه نخواهد شد پاسخ این سوال نیز مثبت است ؛ سوال دیگری که مطرح می شود اینست آیا درد کشیدن مضاف کودک " خوب " است یا خیر ؟ آیا خونریزی او بدون اینکه وی مستحق این واقعه نیست خوب است یا بد ؟ پاسخ به این سوال قطعاً این خواهد بود : " بد است" . حال این سوال پا در میان می گذارد که پس این اقدامات بد چیست که موجب بهبودی کودک خواهد شد ؟ آیا عدل است که کودک درد مضاعفی تحمل کند ؟ پاسخ منفی است . پس این چیست ؟ آن خار چیست که ساعتها باید در رابطه با آن بحث شود که آیا آن را بیرون بکشند یا نه؟ دامنه ی دید را وسیع تر میکنیم میگوییم شاید آن خار در بدن کودک پیشروی کرده و وارد شریان اصلی شده و آن را پاره کرده و موجب مرگ کودک شود . آیا باقی گذاشتن خار در بدن کودک که باعث مرگ او می شود عدالت است ؟ یا اینکه کشیدن خار از دست او با شرایط مذکور عدالت است ؟

پاسخ اینست کشیدن خار از دست کودک با شرایطی که به آن اشاره شد تنها اقدام مطلوب در حق اوست هرچند با درد و خونریزی همراه شود ولی تنها راه نجات او قبل از وخیم تر شدن اوضاع اقدامی است که ذکر آن پیش تر رفت .

نتیجه ای که خواهیم گرفت این است که عدالت عمل مجردی نخواهد بود که ما هر اقدامی را به کفه ی ترازویی بگذاریم و در سویی دیگر عدالت را قرار دهیم و تلاش کنیم که آن عمل را با عدالت تطبیق دهیم عدالت ایده ای نیک است که نتیجه اش به درستی و خوبی ختم خواهد شد هرچند به اقسامی از اعمال منفی تلقی شود ، نظیر درد کشیدن ، تحمل مشقت و رنج و یا خونریزی ولی در نهایت به نیکی ختم خواهد شد ، به طور مثال ما در ریاضیات تابعی داریم به نام تابع سهمی ، که به شکل  نگاشته می شود ، در این تابع ممکن است مقداری منفی وارد شود نظیر 5- اما هرگز خروجی تابع (Y) منفی نخواهد بود ، و همیشه مقداری مثبت است (x) و یا مگر اینکه ورودی تابع 0 باشد که خروجی نیز همان صفر خواهد بود.

این پایان بحث نیست و سعی میکنیم آن را از جهات مختلف ادامه دهیم.